Ontregel je tegenstander in een debat met deze afweertechnieken

Auteur: Henri Raven

Een dominante gesprekspartner kan de schijn creëren dat hij het gelijk aan zijn zijde heeft, of zijn argumenten nou hout snijden of niet. Gelukkig zijn er tactieken om je daartegen te wapenen.

Je kent het wel: je gesprekspartner brengt zijn beweringen met grote stelligheid. Of hij stelt je een vraag waarbij uit de intonatie al blijkt dat je wel heel dom moet zijn als je het daar niet mee eens bent. Je voelt dat het vast allemaal niet zo klip-en-klaar is als beweerd wordt, maar je komt niet direct op een succesvolle ontkrachting of bruikbare verdedigingsstrategie.

Om er dan voor te zorgen dat je niet met een mond vol tanden komt te staan, maar de discussie wellicht toch nog in jouw voordeel kunt laten kantelen, kunnen verschillende afweertechnieken je vaak goede diensten bewijzen.

Afweren door vragen te stellen

Een prima afweermechanisme is het stellen van vragen. Daarmee genereer je tijd voor jezelf om verder na te denken over een gepaste definitieve verdediging of tegenaanval, terwijl je tegenstander bezig is een antwoord te formuleren. Ik bedoel dan niet de klassieke ‘waarom vind je dat’-vraag (hoewel die ook vaak prima te gebruiken is), maar veel meer de volgende, specifieke vertraag vragen:

• Vraag om voorbeelden. Een klassieker: ‘Geeft u eens drie voorbeelden waaruit dat blijkt?’ Vaak zal je gesprekspartner daar al de nodige moeite mee hebben, maar het mooie van voorbeelden is dat het vaak vergelijkingen zijn. En vergelijkingen gaan bijna altijd mank, of zijn in ieder geval vaak eenvoudig te betwisten: ‘Maar dat is toch niet te vergelijken met onze situatie?’

• Vraag om bewijzen. Laat beweringen, zeker als deze stellig worden geuit, altijd onderbouwen: ‘Waar baseert u dat op? Kunt u die bewering staven? Waar hebt u die wijsheid vandaan?’ Vaak blijken beweringen dan toch helemaal niet zo vanzelfsprekend te zijn.

• Vraag om definities. Ook een heel geslaagde vertraag vraag is de vraag om bepaalde begrippen toe te lichten: ‘Wat bedoelt u daar precies mee? Hoe moet ik dat dan voor me zien?’

Benoemt je tegenstander een individueel geval of een bepaalde groep? Dan is het zaak om de 'veralgemeniseringsafweer' toe te passen: ‘Maar geldt dat dan ook voor alle andere groepen? Jong én oud?’

Ook de omgekeerde weg kun je overigens prima bewandelen: schetst je tegenstander een algemeen beeld of een algemeen geldend principe? Vraag dan juist naar de toepasbaarheid van diens bewering in een op zichzelf staand geval: ‘Maar geldt dit dan ook voor Amsterdam en Utrecht?’

Maak verwijten en zaai twijfel

Een laatste groep afweertechnieken zou ik willen scharen onder de noemer ‘het maken van verwijten en het zaaien van twijfel’. Maak je gesprekspartner verdacht door hem bijvoorbeeld de volgende verwijten te maken:

• ‘Dat is toch pure theorie!’ Laat zien dat je er weinig vertrouwen in hebt dat de voorgestelde oplossingen of plannen ook echt in de praktijk zullen werken. Wijs op het puur theoretische karakter en de geringe praktische bruikbaarheid: ‘Dat gaat in de praktijk toch nooit werken?’

• Zaai angst of twijfel door te vragen of je tegenstander niet bang is om (opnieuw) het kind met het badwater weg te gooien. Als hij vindt van niet, dan zal hij met een goed verhaal moeten komen. Een verhaal waar jij weer tijd mee wint.

• Wijs erop dat andere, zwaardere problemen zo niet opgelost worden. Verwijt je tegenstander dat hij met zijn voorstel aan het luchtfietsen is en de ogen sluit voor de andere, échte problemen: ‘U maakt mensen blij met een wassen neus, maar de echte problemen waar zij mee worstelen, daar verandert u helemaal niks aan!’

Voor de goede orde: alle gegeven voorbeelden zijn afweertechnieken en geen echte verdedigingstechnieken. Het idee achter de afweertechnieken is dat je probeert je tegenstander te ontregelen en hem verleidt zichzelf vast te praten. Als dat lukt, is dat natuurlijk prachtig. Maar als de afweer nog niet afdoende blijkt te zijn, heb je jezelf in ieder geval van voldoende tijd voorzien om je te beraden op je volgende verdedigingsstap.

Bron: Henri Raven van communicatieadviesbureau Hendrikx Van der Spek (https://hvds.nl)